Salamandra (fot. Koletz)
Salamandra, księżniczka leśna, kocha wilgoć. Najłatwiej spotkać ją można blisko strumieni i w wilgotnym lesie, biegającą wśród mchów. Czasem przysiądzie na spróchniałym pniaku żeby odpocząć. Jest aktywna głównie nocą, w dzień można ją zobaczyć po opadach deszczu albo w czasie porannej mgły. Salamandra jest kolorowa. Jej żółto-czarne ubarwienie to sygnał dla innych zwierząt: uwaga, jestem niebezpieczna. Salamandra ma na głowie dwa duże gruczoły z mazistą, trującą substancją. Może on podrażniać błony śluzowe i skórę a także wywoływać bardzo nieprzyjemne pieczenie. Lepiej więc salamandry nie dotykać. Drapieżniki takie jak lis, wilk czy tchórz nie interesują się salamandrami, bo wiedzą, że one są trujące. Ale jak to się dzieje, że drapieżniki, które nie widzą wszystkich kolorów, rozróżniają salamandrę? Otóż widzą one kolor żółty. To ostrzeżenie. Żółtego koloru unikaj! I salamandry żyją spokojnie.
Salamandra schowana na zmurszałym pniu buka (fot. A. Chelbicki)
Całą wiosnę i lato włóczy się salamandra się po lesie, zajada ślimaki, dżdżownice i larwy owadów. Jesienią, na przełomie października i listopada, kryje się w zmurszałych pniach i zapada w sen zimowy. Wybudza się w marcu.
(fot. Koletz)
W wielu kulturach rozpowszechnione było wierzenie, że płaz ten rodzi się w ogniu i żyje w ogniu.
Salamandra z Kodeksu Wiener Dioskurides, ok 512. (fot. Domena publiczna)
Uważano też na odwrót, że salamandra potrafi gasić ogień. W „Słowniku języka polskiego” Samuela Bogumiła Lindego z 1812 roku czytamy, że „jaszczurka ogniowa (…), obfitą wilgoć przez dziurkowatość wypuszczając, gasić może mały ogień”. Przesądy o związku salamandry z ogniem wzięły się najpewniej stąd, jak pisał Albin Pawłowski w 1996 roku w „Magazynie Przyrodniczym”, że widywano je ratujące się ucieczką z płonącego ogniska. Trafiły tam nieszczęśliwie i zupełnie przypadkowo wraz ze szczapami drewna, które są dla nich miejscem schronienia i zimowania. Teraz oczywiście dobrze wiemy, że salamandra, tak jak każde inne zwierzę, ognia unika.
Salamandra jest gatunkiem chronionym, zagrożonym wyginięciem. Jej wizerunek znalazł się na wybitym przez Mennicę Polską numizmacie z serii Symbole polskiej przyrody.
